اصول طراحی بسته بندی

مقدمه

نتیجه مصاحبه

نتیجة پرسشنامه

تاریخچة محصول و بررسی 12 پارمتر اصلی طرح

تاریخچة‌ آلفارومئو

بررسی دوازده بارقه اصلی

بررسی ساختار فرمی محصولات

کاربرد سمبلیک

مشخص نمودن هویت و موقعیت استفادگر

نیازهای فرهنگی

نیاز روانی فرد

بررسی آسیبهای احتمالی: (دست و سر)

بررسی وجود شرایط عملکردی خطرناک (حین کار و یا هنگام استراحت محصول):

بررسی سادگی و پیچیدگی اجزاء تحت عملکرد/چگونگی تداخل اجزاء تحت عملکرد.

میزان ایستایی در صورت عدم عملکرد

بهداشت

مسائل بهداشتی در قبال انسان

ایجاد آلودگی پس از استفاده

آنالیز ساختار فنی (عملکرد فنی

مقاومت مصالح با توجه به فرم

نوع محیط مصرف و بررسی آن.

میزان هماهنگی در محیط- انسان- محصول:

تأثیرات محیط بر محصول

تأثیرات محصول بر محیط

بررسی عوامل حاکم بازار و اقتصاد:

مطالعه بازار و عوامل حاکم آن

رقبای موجود در بازار

طراحی. تولید بازاریابی عرضه، تبلیغ، فروش و مصرف محصول

تاریخچه

اصولی که باید در بسته بندی رعایت گردد

ارگونومی یا رابطه بسته با انسان

استندهای تبلیغاتی

بسته بندی با ارزش اضافه

ارتباط رنگ و جنس محصول

رابطه ظاهر و حالت فرآورده با رنگ

اصولی که باید در بسته بندی رعایت گردد.

با توجه به موارد یاد شده در مباحث قبلی یعنی عملکرد بسته بندی و ویژگیهای یک بسته خوب می توان اصول اساسی و لازم را که باید در بسته بندی کالاها بطور عمومی و کلی رعایت نمود در فهرست زیر خلاصه کرد:‌

1-       جلب توجه: بسته باید به گونه ای باشد که به مشتری، خود را تحمیل کند و یا به عبارت دیگر مشتری را در خرید خود راغب و مشتاق نماید. نباید فراموش کرد که بسته باید خود را نشان دهد، و هر جا که هست خریدار احتمالی را به طرف خود بکشد.

2-       معرفی کالا: بسته بندی باید معرف کالای درونش باشد، بطوریکه اگر کسی برای اولین بار آنرا ببیند بتواند حدس بزند کالای بسته بندی شده چیست.

3-       نظافت: بسته باید از حس را در بیننده القاء‌کند که تمیز است و آنچه در آن است سالم و پاکیزه می باشد.

4-       ایجاد اعتماد: باید بیننده را قانع کند که بسته بندی مناسبی است و قدرت حفاظت آن، راضی کننده است. نه اینکه خریدار احتمالی شک کند که آیا می تواند آن را تا منزل سالم ببرد؟

5-       با ارزش باشد: بسته بندی باید به ارزش کالا بیفزاید و متناسب با قیمت آن باشد.

6-        سهولت برداشت:‌ به راحتی در دست جای گیرد و در صورتیکه بزرگ است، بتوان آن را به راحتی از زمین بلند کرد،‌‏ فرم و طراحی صحیح و دقیق بسته، با توجه به محتویات داخلی آن و با در نظرگرفتن پارامتر حفاظت کالا، در این مورد نقش بسزایی دارد. بسیاری از بسته ها که بصورت اصولی، طراحی نمی شوند، حتی با وجود وزن کم ولی با حجم بالا، مشکل برداشتن  و حمل دارند.

7-       سهولت حمل: در وسایل نقلیه به راحتی جای گیرد و حداقل فضا را اشغال کند و همچنین انسان بتواند شخصاً و به راحتی آن را حمل کرده و همراه خود ببرد.

8-       سهولت گشودن: بازکردن بسته باید به راحتی انجام گیرد و حتی المقدور محتاج کلید و دیگر وسایل نباشد و یا دست خالی  و بدون مشکل گشوده شود.

9-       سهولت نگهداری: اگر محتوی بسته با یکبار مصرف تمام نشود باید ترتیبی داده شود که مابقی در همان بسته براحتی حفاظت و نگهداری گردد و محتاج ظرف دیگری نباشد.

10-   نمایش: کالا را باید بتوان پشت ویترین و درون قفسه و مغزه براحتی مرتب کرد و چید، به نحوی که در این چیدمان، فاکتور مورد نظر تولید کننده برای معرفی کالا، براحتی قابل نمایش و معرفی باشد. در این زمینه نقش نشانه ها و جای گیری آنها روی بسته، اهمیت بسزایی دارد.

11-   بهداشت:‌ بسته بندی باید طوری باشد که کالا را سالم نگه دارد و رعایت مسایل بهداشتی، بطور کامل در آن انجام شده باشد.

12-   حفاظت: اگر کالا در اثر فشار و یا تکان در هنگام حمل و انبار کردن معیوب و ضایع گردد، بسته بندی باید توان نگهداری و جلوگیری از این تخریب را بنماید. بسته بندی باید توانایی داشته باشد که کالا را در حالت اولیه برای مدت هر چه طولانی تر حفظ نماید.

13-   انبارداری: کالا مدتی که در انبار کارخانه یا نزد واسطه های فروش می ماند باید بوسیله بسته بندی اصول صحیح، به راحتی قابل نگهداری باشد.

14-   دستورالعمل ها: نام، قیمت و بطور کلی علایم و نشانه های بسته بندی باید طوری باشد که بتوان بوسیله چاپ و یا برچسب روی بسته الصاق نمود.

15-   رنگ و طرح: ترکیب رنگ طرح و نقش بندی باید با رعایت طرز فکر و سلیقه خریدار احتمالی معین گردد.

16-    تبلیغات: شکل ظاهر کالا باید در تبلیغات کالا نشان داده شود و در بسته باید رعایت سهولت کاربرد تبلیغ مد نظر گرفته شود.

در مورد بسته بندی موادی که در جعبه و یا قوطی گذاشته می شود و خریدار احتمالی قادر به دیدن کالا قبل از خرید نیست، باید روی آن به تفضیل شرح کالا داده شود و هر یک از موارد زیر که ارتباط دارد تشریح گردد:

الف- تعیین دقیق نوع کالا، اجزاء مورد علاقه مصرف کننده که در آن بکار رفته و وزن یا حجم کالا.

ب- کالا دارای چه خواصیاست و چه مزیتی بر کالاهای مشابه دارد.

پ- کالا مایع است، جامد است یا پورد چه رنگی دارد، اگر مایع است رنگ آن روی اشیاء با چه دارویی پاک می شود و …

ت- طرز نگهداری (سرد، گرم، خشک، مرطوب) برای مدتی که معمولاً سالم می ماند و تاریخ تهیه آن.

ث- اگر آماده مصرف نیست، به چه صورت و در چه مدت آماده خواهد شد.

ج- اگر کالا مصارف مختلفی دارد باید تمام آنها ذکر گردد.

چ- قیمت،‌ نام سازنده،‌ گارانتی و غیره نیز مورد اشاره قرار گیرد.

بطور کلی این نوع بسته بندی به لحاظ اینکه کالا را از دید مستقیم مشتری دور نگه می دارد باید بیشتر به جنبه ای اصلاع رسانی در مورد کالا بپردازد.

بکار گرفته شوند. شاید گفته شود، این وظایف را باید طرح بسته بندی انجام دهد ولی باید خاطر نشان ساخت که وظیفه اصلی طرح بسته بندی معطوف داشتن توجه بیننده به خود کالا می باشد، نه تولید کننده، اما نشانه در این شرایط تولید کننده و صاحب محصول را معرف می نماید، مثلاً تمام تولید کنندگان قهوه ای آماده مصرف (نسکافه) آن را با رنگ مخصوص (قهوه ای سوخته) به بازار عرضه می دارند و بعضاً با بسته های متحد الشکل و این چنین بسته هایی نه غیرمنطقی است و نه بدون ارتباط با موضوع . در چنین شرایطی است که نشانه و یا نشانة نوشتاری، کارجداگانه و ارزش ویژة خود را نشان می دهند.  مشخص می کنند که این محصول مربوط به کدام مؤسسه و یا تولید کننده می باشد.

از خصوصیات یک نشانه این است که در هنگام کاربرد در بسته هماهنگ و متناسب با تمام اجزای بسته باشد و خوب دیده شود وهمچنین گویای فعالیت مؤسسه صاحب نشانه بوده و یا ارتباط نزدیک با زمینه کاری آن داشته باشد. مثلاً نشانه یک کارخانه تولید کننده دستمال کاغذی باید نظافت و پاکی محصول و نشانه یک کارخانه اتومبیل سازی در عین صنعتی بودن،‌‍ حتی المقدور خصوصیات اتومبیل را نشان دهد. و چنانچه آن اتومبیل دارای خصوصیات منحصر بفردی است در نشانه تأکید گردد.

وظایف طراح بسته بندی

تمامی بایدها و نبایدها، انتخاب فرم، جنس، اندازه، رنگ، طرح، نشانه و علایم تجاری،‌ شناخت خریداران و مصرف کنندگان و همچنین آگاهی از فرآورده ها و انتخاب عناصر تصویری مناسب یک بسته، به طراح بر می گردد.

هنگامی که طرحی و کاری سفارش می گردد. طراح به عنوان تصمیم گیرنده و مغز متفکر تولید کنده و پرداختگر اصلی و نهایی در ظاهر تولید و بسته اعمال نفوذ می کند.

در هر پروژه بسته بندی، محاسبات بازاریابی دقیق و قدرتمندی دخالت دارد که این قسمت از مسئولیت های طراح است و او را تحت فشار قرار می دهد، و وادار میکند تا نسبت به طرح خود با شناخت دقیق و آگاهی بیشتر عمل کند تا بسته طراحی شده بتواند اهداف تولید کننده را عملی نماید.

پیش از آنکه محصول عرضه شود طراح مسئول تحلیل تخصصی طراحی است و باید در یابد که طرح بسته مورد استفاده برای آن کالا با کدام مواد و با بکارگیری چه تکنولوژی و آن هم در چه سطحی و برای چه قشر مصرف کننده و چه تعداد و … باید در نظر گرفته شود.

طراح بسته بندی، آگاهیهایی دارد که دیگران ندارند. زیرا او بسته را آفریده است. و برای ابزار خلاقیت حقیقی و قابل اعتماد، دانش طراح در مورد مواد، روشها و ساختارهای بسته بندی می باید به روز و مدرن باشد. آگاهی مداوم او به ابداعات فنی عاملی مهم در دست یافتن به موقعیت محصول نهایی است.

رعایت همه مواردی که ذکر شد از دید تبلیغات و بازاریابی مستلزم بررسی و مطالعه روی خواص کالا، اطلاع کافی از ترکیب و اثر ترکیب جنس و تأثیرپذیری مواد لازم برای بسته بندی می باشد و اینها از وظایف طراح بسته بندی و طراح کافی از ترکیب و اثر ترکیب جنس و تأثیرپذیری مواد لازم برای بسته بندی می باشد و اینها از وظایف طراح بسته بندی و طراح صنعتی می باشد. در اینجا ممکن است این سئوال مطرح شود که چگونه می توان هم بهترین مواد را برای بسته بندی انتخاب نمود و هم مسئله مقرون به صرفه بودن را در نظر گرفت. چطور می شود طرح بسته را طوری تهیه  کرد که خواص و مزایای بسته را به وضوح عیان سازد و شرح ترکیب جنس و روشهای بکار بردن آن را روی بسته نوشت. در حالی که ذکر گردید در طرح بسته باید از رنگهای آمیزش و ترکیبی و فرمهای شلوغ و پرمطلب پرهیز کرد. در پاسخ باید گفت در بسیاری از مسایل ذوقی و درونی مخصوصاً مسایلی که با پذیرش گروهی سروکار دارند، این تضادها دیده می شود و کار عمدة‌ یک طراح خوب نیز تجمع همین اضداد است در بسیاری از موارد می شود یک عامل کم اهمیت را فدای عوامل دیگر ساخت. مثلاً بخاطر مرغوبیت بسته و به عنوان مثال نقش حفاظتی که جنس بسته برای نگهداری کالا ایفا می کند، از گران شدن هزینه کلی نهراسید و یا بنا به خاطر جلوه بخشی به طرح بسته، از ظاهر ساختن خواص روی بسته ها خودداری کرد. تسلط کافی به آنچه گذشت و آشنایی به امور اقتصادی و فنی و هنری بسته بندی، و بکاربردن همه شیوه های معقول در بازاریابی و تبلیغ،‌ امکان تلفیق اضداد را به نحو شایسته و به آسانی خواهد داد و توفیق طراح را در ارایه یک طرح صحیح و مطلوب که با رعایت اصول روان شناسی بازاریابی شده باشد مقدور خواهد ساخت.

طراح می باید بهترین علایق مشتری خود را با اصرار و پیگیری دریابد تا مواد جدید بسته بندی او با محصولات سازگار و همچنین دارای کیفیت حفاظتی مناسب و مقاوم در برابر عوامل طبیعی چون سرما، گرما،‌ رطوبت، فشار، خراش و … باشد. بعلاوه ملاحظة همه اشکال و جزییات گرافیکی که سهمی در تولید محصول مطلوب و ارایه نیرومند کالا به مصرف کننده را دارد،‌ بنماید. همچنین شناخت خطرات و احتمالاتی که در راه منحصر بفرد ساختن کارش بوجود می آید و با آگاهی از آن می تواند همه رخنه ها را پر کند و بسته اش را در میان موانع هدایت کند، بدست آورد. البته این کار زمانی ممکن است که فرد واقعاً و براستی طراح بسته بند باشد، نه تکرار کننده دوبارة فرم ها، علایم و رنگ ها.

متعادل کننده مانند پلاستوفروم استفاده کرد و در طرح بسته باید تمهیدات حفاظتی برای هر کدام از شرایط فوق پیش بینی گردد.

در طراحی بسته هایی که درون آنها کالای شکستنی وجود دارد نباید از بسته ها و فرمهای پیچیده و فانتزی استفاده کرد. چنین بسته هایی باید ساده، گویا، و طریقه  نگهداری آن،‌ یا پایین بردن آن بدون ابهام و همچنین دارای راهنما در هنگام حمل و نقل باشد. این توضیح بیشتر شامل بسته هایی می شود که احتمال آسیب پذیری بیشتری دارند.

بسته هایی که خریدار نیاز به دیدن رنگ و یا جس آنها از درون بسته دارد باید از طلق و یا امکانات ترانسپارانت دیگر، برای رؤیت آنها از درون جعبه استفاده کرد.

در انتخاب مقوا معمولاً باید سعی کرد در صورت عدم ضرورت مقوا ضخیم بکار نرود زیرا سنگین و استفادة آن مشکل است، همچنین باید پس از مصرف بتوان آنرا به راحتی از بین برد.

بطور کلی فرم جعبه باید خصوصیات زیر را داشته باشد:

1-     ساده و عقلانی باشد؛

2-     صحیح و مدلل باشد؛

3-     جالب باشد؛

4-     بدنما نباشد؛

5-     تمیز باشد؛

6-      پیچیده و غیر عقلانی نباشد؛

عواملی که باعث ماندگاری و موفقیت یک طرح بسته بندی می گردد بشرح زیر است:

1-     مناسب از لحاظ ارگونومی؛

2-     راحتی استفاده؛

3-     ایمنی و مراقبت؛

4-     بهداشت و سلامت؛

5-     عوامل محیطی؛

6-      قیمت تمام شده طرح.

ارگونومی یا رابطه بسته با انسان

ارگونومی دانشی است که از رابطه جسمی میان انسان و ابزار سخن می گوید: در اینجا منظور بسته هایی است که خود بسته جزیی از کالا می باشد و یا بسته هایی که دسته و دستگیره در استفاده از آنها نقش اساسی دارد و یا بدن انسان با آن رابطه مستقیم دارد.

مانند ماشین صورت تراش برقی و همچنین بشکه های مواد روغنی و نفتی از جهت حمل آنها در آن نوع بسته ها باید جعبه، مناسب استفاده با دست انسان باشد و استفاده از بسته ها در هنگام از بسته ها در هنگام کار خسته کننده و ملال آور نباشد. در چنین جعبه های باید جای دستگیره صاف و صیقلی و از لحاظ فرم مناسب دست انسان باشد.

انبار کردن (فرم بسته در هنگام انبار کردن کالا)

هر کالایی بعد از تولید تا مرحله فروش زمانی را در انبار بخاطر عملیات فروش و بازاریابی می گذراند. سهولت نگهداری کالا در انبار از مسایلی است که بهنگام طراحی بسته باید مورد توجه قرار گیرد.

نوع و ماده ای که برای جای دادن مواد مورنظر انتخاب می گردد، باید مناسب و از نظر بهداشتی و حفاظتی مطمئن باشد. از نظر جایگری، قوطی یا بسته ها طوری انتخاب شود که در بسته های بزرگتر (6تایی، 12تایی) کاملاً قالب و بطور کامل جای گیرند. در قفسه ها جای اضافی اشغال نکنند و در انبارها وقتی به تعداد زیاد برای مدت طولانی قرار می گیرند هزینه اضافی یا جایی را که مستلزم پرداخت حق انبارداری بیشتر باشد اشغال نکنند.

باید توجه داشت که بسته یا قوطی باید به گونه ای انتخاب شود که مواد آن تمام جا را اشغال کند و بازی نداشته باشد. زیرا این امر از جهت اقتصادی و نیز در تولید انبوه مقرون به صرفه نیست و موجب خسارت زیاد می شود و نیز در خریدار این شک بوجود می آید که مقداری که باید به او تحویل شود تحویل نشده، یا آنچه روی بسته نوشته شده است صحیح نیست